Weer in het koude Nederland

De tijd vliegt, we zijn alweer ruim 2 weken in Nederland. Een ander leven met een auto voor de deur, vrienden en familie in de buurt en véél winkels en supermarkten. Eigenlijk zijn we een beetje verbaasd hoe gemakkelijk we ons weer voegen in dit andere ritme voegen. Als je reist moet je flexibel zijn!

Onze auto, die in Nederland in een garage staat, is tevens de opslagplek voor onze warme kleren. Die hebben we hard nodig in dit klimaat, brrr……  Met warme sokken en laagjes van hemden en T-shirts onder onze truien houd ik het warm. Ons vakantie huisje in Duinrell heeft gelukkig een prima verwarming. Nils blijft stoïcijns op blote voeten in zijn sandalen lopen, hij heeft het gewoon nooit koud of warm. Handig! 

 

We genieten vooral van de kleinkinderen. Het is erg gezellig onze dochter te helpen, nu ze het druk heeft met 2 kleintjes en gebroken nachten. Lisa, onze kleindochter van 20 maanden, begint net te praten. Haar enthousiaste “Oma…  Opa… ” als we ’s ochtends binnen komen is enorm vertederend. We bouwen met lego op de grond; leggen samen puzzels en lezen alle boekjes voor. Onderweg naar het kleine speeltuintje moet Lisa alles op straat bekijken. Baby Quinten is klein en lief, wat een weelde zo’n klein hoopje mens in je armen. Heerlijk dat we dit nu allemaal zo intensief kunnen meemaken.

Dit keer valt ons vooral de overdaad in de Nederlandse supermarkten op. Wat een enorme keus aan groenten, zo zijn er bijvoorbeeld wel 4 soorten tomaten en allemaal zien ze er even prachtig uit! En natuurlijk zijn er oude kaas, héérlijke bonbons en fantastische wijnen te krijgen. Wat een weelde!! Op de lijn letten is echt weer nodig.

Niet alles gaat even goed; in de hektiek van ons vervroegd vertrek konden we onze Nederlandse sim-kaart niet meer vinden, ons vertrouwde 06 nummer, dat we al ruim 15 jaar hebben, leek kwijt! Vodafone biedt echter een prima service, we krijgen gratis een nieuwe Sim-kaart met ons vertrouwde nummer, inclusief de 40 euro beltegoed die er nog op stond. Dat valt mee!

De tijd in Nederland benutten we ook voor medische zaken. Nils krijgt meteen een verwijzing voor een uroloog om zijn plasproblemen te laten onderzoeken. Daarvoor blijkt een operatie nodig, die hopelijk nog deze maand gedaan kan worden. Hij zit in de molen, we wachten af. De tandarts gaan we met een bezoek vereren en de standaard medicijnen moeten weer mee. De inentingen laten we controleren en onze paspoorten moeten vernieuwd worden. Zo blijven we nog wel even bezig!

En natuurlijk maken we tijd voor de overige familie en vrienden. Het is hartstikke gezellig om iedereen weer te zien en bij te praten. We zijn ruim 8 maanden weggeweest, maar we pakken de draad van de discussies gewoon weer op. De fotoboeken die we gemaakt hebben van onze zeilavonturen zijn erg leuk om te laten zien! We worden zelfs vereerd met fotoboeken die ons bezoek van hun vakantie bij ons heeft gemaakt. Een prachtig kado!

Kleinzoon Quinten geboren!



Onze kleinzoon Quinten 2 dagen oud,
in de veilige handen van zijn vader

Ons tweede kleinkind werd 22 november verwacht, een perfecte reden voor een trip naar Nederland. Vandaar dat we zo vroeg door het Panama kanaal zijn gegaan.  Quinten was ongeduldig en is 1 november al geboren. Hoogste tijd dus om naar Nederland te gaan om hem te bewonderen en niet alleen via Skype te zien. 
Maar eerst moet alles geregeld worden voor als we terug komen en moet ook de Pélagie goed achtergelaten worden. Via medezeilers horen we van de moorings bij Taboga, een klein eilandje 7 mijl van Panama stad. Het is beduidend goedkoper dan in de marina of op het land. Dus boeken we een plaatsje. Ook bespreken we de datum dat de Pélagie uit het water kan voor nieuwe anti-fouling. Op het laatste moment komen we er via een medezeiler achter dat niet alle anti-foulings zijn toegestaan in Australië, waar we naar toe willen.  Nog net op tijd kunnen we onze bestelling  wijzigen (hopen we). We trakteren onszelf  op een nieuwe ankerketting en een nieuwe bijboot. Midden in de Pacific is dat allemaal een stuk lastiger te krijgen.

Quinten 4 dagen oud

Vrijdag 16 november zeilen we naar Taboga. Het is nog lastig het Panama kanaal over te steken. Vrachtschepen varen snel; baggerschepen hebben een onvoorspelbare koers en veel schepen liggen net naast het kanaal voor anker. Wat een wirwar aan schepen! We maken een extra stormrondje om alle ruimte te hebben.
Het is behoorlijk hard werken om alles in en op de Pélagie schoon en droog te maken en tegen meeldauw te beschermen, tenminste  voor zo ver dat lukt in deze vochtige  omgeving. We rekenen erop de veerboot naar Panamastad van 15:00 uur te kunnen nemen, maar zaterdagmiddag begrijpen we dat we al om 09:00 uur moeten vertrekken. De latere veerboten zitten op zondag vast al propvol met dagjesmensen die een al retour ticket hebben.  We kunnen het ons natuurlijk niet veroorloven het vliegtuig te missen. Dus staan we zondagochtend al om half 6 bij het allereerste licht op om alle klussen af te krijgen.
Het is allemaal gelukt. We zitten hier in Panamastad heerlijk met onze koffers in een restaurant met prima internet én een stopcontact de tijd te overbruggen.  Straks lekker eten en dan met de taxi naar het vliegveld. Morgen Quinten en alle andere familieleden en vrienden weer zien. Geweldig!

De bergen in

De bergen vanuit de Pélagie

De Balboa Yachtclub ligt naast de kanaalzone, een rustig stuk van Panamastad. Er is een water taxi service zodat we onafhankelijk van elkaar naar de kant kunnen. Handig.
Voor het repareren van de waterpomp hebben we nieuwe slangen nodig. De koolstof filters vlak voor de pomp zijn kapot gegaan en dat heeft waarschijnlijk de pomp kapot gemaakt, die moeten er dus tussen uit. Maandag is een feestdag, dus voorlopig kunnen we even niets.

Sky line Panama stad

De oude kathedraal in La Casco Viego

Dus gaan we met een taxi om naar het oude stadscentrum. Taxi’s zijn hier goedkoop, voor een paar dollar komen we met zijn vieren overal waar we willen zijn. Onderweg kopen we als eerste een kaart van Panama-stad voor de broodnodige oriëntatie. De gebouwen in het oude centrum zijn interessant met een mooi uitzicht op zee. De oude stad is gebouwd op een landengte, met véél riffen ervoor. Dat was gemakkelijker te verdedigen. Nu wordt veel langzamerhand gerestaureerd. Heel oud en vervallen staat broederlijk naast prachtig gerestaureerd. Een groot contrast met de sky-line van het moderne centrum met héél veel wolkenkrabbers een beetje verder langs de kust.
Een man met lang haar staat te roken op straat en nodigt ons uit om in zijn werkplaats te komen kijken. Hij maakt van piepschuim allerlei interessante dingen. Natuurlijk vooral voor de grote carnavalsoptochten, waarbij veel wordt hergebruikt. Hij ziet zichzelf als kunstenaar en heeft nu net, in opdracht van een kerk,  een Christus beeld uit piepschuim gemaakt, prachtig natuurlijk vormgegeven en geverfd. Het is boeiend om te zien hoe kunst gebruik maakt van moderne materialen.
We lopen naar de vismarkt en proberen een hapje ingemaakte inktvis met garnalen. Het ziet er interessant uit, geserveerd in piepschuimen bekers, maar de smaak is apart! Via de markt, vrijwel gesloten, en de autovrije winkelstraat vinden we een taxi terug.
Dinsdag maken Miro en Winfried een wandeling, terwijl wij ons op de waterpomp richten, want die is nodig om te douchen! Na wat vragen rijden we met een taxi langs een grote doe-het-zelf-winkel waar we de juiste slangen vinden. Na 4 uur hard werken zijn de filters vervangen door een gewone slang.

Nils aan het werk

Nils zit vrijwel opgevouwen in het keukenkastje. De slangen lekken zelfs niet meer, nadat we hebben begrepen dat het rubberen ringetje óók nodig is. Dan pakken we de reserve pomp uit….. het is de verkeerde, baaaalen. Gelukkig is er een dealer in de stad, die telefonisch bevestigd dat hij de juiste pomp op voorraad heeft. Helaas is de winkel vrij ver weg en raakt onze taxi verstrikt in de files van Panama stad en heeft ook nog een lekke band. Als we de pomp, een extra reserve, en de huishoudelijke boodschappen hebben gekocht, is het spitsuur en staan we een uur lang in de regen te wachten op een vrije taxi. Ondertussen is het helemaal donker. We zien niet zo goed waar we heen gaan. De taxi brengt ons naar de verkeerde Yachtclub, dus nog een keer de stad door met al zijn files! We zijn heel blij als we rond half 8 ’s avonds eindelijk thuis komen. Miro en Winfried natuurlijk vreselijk ongerust, immers we proberen altijd voor donker, rond 6 uur ’s avonds, op de Pélagie te zijn. Nils is de volgende ochtend al vroeg in de weer en als Miro en Winfried opstaan werkt de nieuwe pomp en kunnen ze douchen. Hoera!!!

Het is niet altijd droog in deze regentijd.
Miro demonsteert een 4-kantige boom

Met hulp van onze reisgids plannen we een 3 daagse tocht het binnenland in, best spannend! Met een taxi gaan we naar het busstation en kopen een kaartje naar El Valle de Anton. Twee en een half uur in de bus voor 4,50 $, geen geld. Eén van de 3 mannen in het kaartverkoophokje neemt ons mee naar de bus, die meteen vertrekt, dat schiet op. Gelukkig gaat de bus de goede kant op, over de grote brug van de America’s, waar we al een paar dagen tegenaan kijken vanuit de Pélagie. Het is leuk om meer van Panama te zien. Langs het eerste stuk van de nieuwe autoweg  worden satelliet dorpen/steden gebouwd, uniforme huizen met een tuintje, soms met een auto ernaast. El Valle ligt in de monding van een vulkaan, we zien de kraterrand voor ons opdoemen. Ons appartementje met met twee slaapkamers en een terras met uitzicht ligt een beetje verder van het centrum dan gedacht, maar ook hier zijn taxi’s.



Luiaard tussen de telefoondraden

De vriendelijke eigenaar serveert prima wijn en bier bij het happy hour, waar we bijkletsen met de andere gasten. Leuk. We genieten van de vele bloemen in de tuin, de bergen en prachtige wandelingen langs watervallen en “vierkante bomen”. We hopen een luiaard te zien, maar zien die alleen hangend aan de telefoondraden in het dorp. Tot slot doen we  een “Canopé tour” door de boomtoppen en langs de waterval, spectaculair!

 

 

In de toppen van de bomen

Terug in Panama city bekijken we het informatieve kanaal museum, een mooie aanvulling op onze kanaal doorgang. Gelukkig is er een beknopte Engelse audio guide, want de teksten zijn Spaans. Het doet me plezier dat ik die ondertussen redelijk kan lezen.

 

 

 



Prima uitrusting, prima begeleiders ook op deze hoogte

Zondag 12 november stappen Miro en Winfried in de stromende regen in de taxi naar het vliegveld. In alle consternatie blijft een van hun rugzakken staan. Als we daar 2 dagen later van horen, staat die rugzak nog steeds op dezelfde plaats en is niet aangeraakt. Eerlijke mensen hier in Panama. 



Door het Panamakanaal!

De Pélagie in de Miraflores sluzen van het Panamakanaal

Weken tevoren, in Cartagena bij het goede internet, hadden we al contact opgenomen met Roy Bravo van Emmanuel Agencies om voor ons het papier werk te doen om door het Panama kanaal te gaan. We sturen hem een E-mail via de SSB, om hem direct de middag van aankomst te treffen in Shelter Bay marina. Dat lukt, en het blijkt dat we al een paar dagen later het kanaal door kunnen! Dat komt ons prima uit want deze marina ligt best geïsoleerd. Uitstapjes maken in Panama is niet gemakkelijk vanaf hier. 

De Pélagie en de Sally Lightfoot naast elkaar in Shelter Bay
 Marina. Foto gemaakt door Petra vanuit de mast.

In de marina liggen we naast de Sally Lightfoot, wat een verrassing. We hebben Petra en Dick voor het laatst gezien in Trinidad een jaar geleden. Nu gaan ze met ons mee als “line handlers” door het kanaal; wat een bof! Ook Miro en Winfried kijken er erg naar uit om door het kanaal te gaan. Met deze 6 mensen is de bemanning van de Pélagie compleet. Roy regelt alles efficiënt en goed, op zaterdag 3 oktober wordt onze kanaal doorgang geplanned.  Hij lost door zijn goede contacten ook het probleem op van de “Zarpe” die we niet in Porvenir hebben opgehaald. We betalen hem 400$ voor zijn diensten en nog 1200$ kanaalkosten. Inderdaad een duur dagje varen.

Morgen gaan wij hier met de Pélagie doorheen!

Shelter Bay Marina ligt in een natuurgebied, vroeger was dit een jungle trainingscentrum voor het Amerikaanse leger. Wandelen is er erg leuk tussen de oude overwoekerde gebouwen. Er zijn apen, veel vlinders en vogels en zelfs een dode luiaard te zien! Met een taxi gaan we naar het indrukwekkende fort Lorenzo. Dit fort bewaakte de monding van de Chagres rivier, die ook onderdeel was van de goud-transport route.
Met dezelfde taxi gaan we de eerste sluizen van het Panamakanaal bekijken, daar waar de schepen 3 keer ruim 9 meter omhoog gaan naar het Gatun meer. Dit stuwmeer in de Chagres rivier, indertijd het grootste ter wereld, is speciaal aangelegd om  het Panama kanaal te vormen. De sluizen zijn bijzonder indrukwekkend, enorm grote deuren en al bijna dan 100 jaar in bedrijf, vanaf 1914. Het voelt heel bijzonder dat we daar de volgende dag zelf zullen varen.

De Pélagie in de 1-de Gatun sluis

Roy brengt de lange touwen die nodig zijn in de sluis en autobanden om de Pélagie extra te beschermen. Onze zonnepanelen dekken we af met dekbedden en dan zijn we klaar voor vertrek. Precies volgens planning komt onze “advisor” om 15:00 uur aan boord, vlak voor de sluizen. Je mag namelijk niet alleen door het kanaal varen, je wordt begeleid.

We hoeven niets te doen, we zitten vast aan een andere boot:
een makkie

De sluizen omhoog blijken een makkie, we zitten vast aan een luxe motorboot. De sluismuren toornen hoog boven ons uit, we voelen ons heel nietig. De motorboot moet de kracht van het stijgende water opvangen, wij kunnen rustig toekijken. En vooral genieten van alles om ons heen: het grote schip vlak voor ons, de locomotieven die het grote schip trekken, het kolkende water dat de sluis in stroomt.  En dat alles 3 keer want er zijn 3 sluizen. Geweldig!

Hier kwamen we vandaan, 3 nivo's van ruim 9 meter

Als we er door zijn is het donker; de motorboten gaan door, zij varen zo snel dat ze nog dezelfde avond het hele kanaal doen, maar wij mogen op het meer overnachten aan een meerboei. Onze advisor gaat naar huis en wij hebben een heel gezellige avond met ons zessen aan boord.
Bij het naar bed gaan blijkt dat we een probleem hebben met de waterpomp. Die blijft lopen, dwz hij bouwt geen druk op. Het geluid wordt heel raar en het filter is verstopt. Gelukkig hebben we een voetpomp in Nederland laten installeren, dus we kunnen het probleem even laten liggen. 


De jungle op de eilanden in het Gatum meer

De volgende ochtend om kwart over 6 komt de volgende advisor, George, aan boord. We vertrekken meteen met beide motoren vol aan. Het meer is schitterend zo vroeg in de ochtend. De jungle op de eilanden is ongerept, er komt immers niemand, het is een nationaal park. We komen maar een paar grote schepen tegen. Langzaam wordt het meer smaller en komen we op het stuk dat echt gegraven is. Er wordt hard gewerkt aan de verbreding van het kanaal. Petra en Dick kennen een aantal van de baggerschepen waar we langs varen en geven ons een uitleg. Leuk!


De carcarrier zit in de sluis, wij moeten 2 uur wachten;
Tijd voor een foto

Een grote “car-carrier”, een schip vol met auto’s, loopt ons op. Het blijkt dat we samen met hem door de sluis zouden moeten. Helaas gaat hij te snel of wij te langzaam; de sluisdeur gaat net voor onze neus dicht. Dus is er tijd voor het maken van foto’s en een telefoontje van Lum, die ons via de sluis-webcam volgt, hartstikke leuk! In de sluis naast ons wordt een containerschip met gevaarlijk lading geschut. Daar mogen wij niet bij, maar we staan er met onze neus bovenop om te zien hoe het allemaal gaat, waauw!

Miro houdt de lijn strak vlak voor het grote containerschip
 in de Miraflora sluizen

Twee uur later komt een groot containerschip achter ons liggen, wij zijn het enige kleine schip. Het sluispersoneel gooit vier keer een klein lijntje met aan het uiteinde een hardere bal op de Pélagie. Miro moet nog goed vangen om te voorkomen dat die bovenop de zonnepanelen komt! Deze kleinere lijn wordt aan de grote gezet en zo naar de sluismuren toegetrokken om te worden vastgezet. Iedereen moet aan de bak om zijn of haar lijn te laten vieren als het water in de sluis langzaam zakt. George, onze advisor, houdt alles in de gaten en geeft goede aanwijzingen.  Het gaat prima, we zijn een beetje trots op onszelf!

George, onze adviseur, wordt van boord gehaald

Er zijn 3 sluizen naar beneden op twee verschillende plaatsen. De laatste sluis is lastig, want daar komt zout zeewater de sluis in met alle stromingen die daarbij horen. Op advies van George geeft Nils genoeg gas om de Pélagie in bedwang te houden. Het enige probleem wat we hebben is de stootwil die van boord valt. Die wordt gered door het sluispersoneel en via de lijn bij ons terug bezorgd.

Nu ligt de Pacific voor ons. We gaan onder 2 spectaculaire bruggen door en pikken een meerboei op bij de Balboa Yachtclub. Met de wijn die Petra en Dick hebben we meegenomen, proosten we op deze mijlpaal in onze reis. Wat een fantastisch gevoel!
(Met dank aan Miro voor de prachtige foto's)

Zon in de San Blas – Info voor zeilers

Zon in de San Blas

Zonnige Hollandes Cays in de San Blas

Papaaai vis

De laatste 3 dagen in de San Blas zijn heerlijk zonnig; we liggen op 3 verschillende ankerplekken in de Hollandes Cays. Omdat deze het verst van de kust liggen is het water hier het meest helder, dus is het prachtig snorkelen rond de vele riffen die hier liggen. Door de zon zijn de riffen goed zichtbaar bij het in- en uitvaren, het water is prachtig blauw en het zicht fantastisch onderwater.

Waaier wormen op het koraal

We snorkelen minstens 2 keer per dag en zien heel veel verschillende koralen en sponsen en veel vis. De meeste vissen zijn hier kleiner dan bijv. in Bonaire, er wordt blijkbaar veel gevist. We zien ook een paar nieuwe soorten; leuk! Er zijn schildpadden rond de boot en ik, Hanneke, schrik van een grote haai vlak bij in het water. Hij zwemt majestueus weg!

 

Info voor Zeilers

File fish

We hebben genoten van de San Blas, of wel Kuna Yala. Onze navigatie was gebaseerd op de pilot van Eric Bauhaus en de digitale versie daarvan die we met het programma OpenCPN over de standaard kaarten heen gelegd hebben. Zo zagen we precies waar we waren. Hanneke stond op de boeg om de riffen ook met het oog te kunnen zien. Alles is prima gegaan.

Caraibische grote anemoon

De Kuna cultuur is in het oosten, dichter bij Colombia, (veel) traditioneler dan verder in het westen. Wij vonden het erg interessant om ook een van de meest oosterse dorpen te bezoeken, Anachucuna. Achteraf was het jammer dat we zo snel zijn door gezeild naar Isla Tigra. Er zijn vast nog andere meer traditionele dorpen de moeite waard, zoals bijvoorbeeld Isla Pinos.
Wij hebben ingeklaard in Porvenir. Dat was snel en simpel; 50 $ per persoon voor een verblijfs-stempel in ons paspoort en 193 $ voor een cruising permit; beiden een jaar geldig.  Volgens onze Panama agent is een stempel in je paspoort in Colon 100 $ pp. Wel hebben we vergeten uit te klaren in Porvenir. Als je daar weggaat, krijg je “Zarpe” voor je volgende of eindhaven in Panama; wisten we niet.

Naar Portobello

Een nachtje doorzeilen naar Portobello

Zondag 28 oktober varen we om 3 uur ’s middags de Cays uit. We willen een nachtje doorzeilen naar Portobello. Er is een heerlijke halve wind en volle maan, we genieten. Als mijn tweede wacht begint om 01:00 uur schuift een donkere wolkenband voor de maan. De volgende 2 uur ben ik alleen maar met de zeilen bezig, soms in de stromende regen: een rif in de fok, grootzeil naar beneden want er is geen wind en motor aan, dan weer wind dus fok weer uit; te veel wind, dus rif in de fok; wind tegen dus motor aan, enzovoort…. Mijn thee en boterham blijven onaangeroerd staan.

Pélagie onder vuur vanaf het fort bij Portobello

Om zes uur, bij het eerste licht varen we in de regen de prachtige baai van Portobello binnen; Miro en Winfried genieten ook mee. Daarna slapen we allemaal lekker bij, het regent toch. ’s Middags klaart het op en wandelen we door het oude stadje. De ruïnes van de grote forten zijn indrukwekkend! Portobello was in de 17-de eeuw de opslagplaats van al het goud en zilver dat de Spanjaarden in Zuid Amerika roofden en naar Spanje verscheepten. Er is een aardig museum en natuurlijk de kerk met de “Zwarte Jesus”, mid-oktober het centrum van een enorme processie. Wij zien alleen nog de resten van alle kramen en de stapels afval die er nog liggen.

Op 30 oktober varen we door naar Shelter Bay Marina in Colon, om ons voor te bereiden op de doortocht door het Panama kanaal.

De fotos van de San Blas zijn toegevoegd

De verhalen van de San Blas en van de rest van Colombia zijn nu voorzien van fotos. Dus kijk even terug en geniet van de prachtige mensen en landschappen.

Modern en oud in de Kuna dorpen

Carti, een relatief traditioneel Kuna dorp

De volgende dagen bezoeken we twee dorpen op de Carti eilanden. Deze liggen vlak bij de enige weg die Kuna Yala met de buitenwereld verbindt. Het is er dan ook een komen en gaan van bootjes, die toeristen en goederen aanvoeren. Bij het einde van de weg staan al de eerste huizen langs de kust en er wordt een ziekenhuis gebouwd, vertelt de gids van het aardige Kuna museum. Het dorp is van plan daar nieuwe huizen te gaan bouwen, hun eiland is immers vol.


Doorkijkje in Kuna dorp

Bij het rondlopen zien we veel TV antennes, zonnepanelen, en winkeltjes. Het lijkt een welvarend dorp. De pilot vertelt ons dat veel families kamers aan toeristen verhuren op de nabij geleden onbewoonde eilanden. Die hutten van palmbladeren zien we inderdaad op de meeste eilanden, als we op 22 oktober met een lekker windje naar Porvenir zeilen. We klaren in in Panama en moeten in totaal 293 dollar betalen voor de Pélagie en onszelf, zo duur was het nog niet eerder. Wel mogen we nu een jaar blijven.

We verwachten Miro en Winfried in de loop van de middag en trekken de ochtend uit voor bedden opmaken en de laatste schoonmaak karweitjes. Opeens horen we onze namen roepen, ze zijn er al om half 10; wat gezellig! Het blijkt dat de weg vanuit Panama-city verbeterd wordt. Er worden bruggen gebouwd en de weg is al deels verhard; vandaar de kortere reistijd. Hier zal dus vast meer verkeer komen, goed voor het toerisme, maar de invloed van de buitenwereld op de Kuna cultuur zal wel toenemen.

De zeilkano's gaan prima met een windje.
Het vereist veel stuurmanskunst; er is geen kiel
en de peddel is roer. De mast moet
door de zeiler zelf in evenwicht worden gehouden 

De volgende dagen is er veel wind, donkere luchten en regen in de middag, daardoor heeft niemand last van de warmte. We blijven in de beschutting van de riffen rond Porvenir en de eilandjes er omheen. Samen met ons bezoek kijken we met veel interesse rond in nog een aantal dorpen. Telkens worden we heel vriendelijk ontvangen en is er iemand die ons rondleidt. Het is heel erg leuk om in het Spaans met deze mensen te kunnen praten. Als we op een eiland afvaren is het altijd weer een gok waar de steiger naar toe gaat. Meestal zijn het privé steigertjes die onderdeel zijn van een erf. In Smithsonian meren we aan bij de steiger van Nestor. Hij laat ons direct zijn huis zien en allerlei foto's van zijn Amerikaanse vrienden. We willen niet achter blijven en zetten hem en zijn familie op de foto en beloven hem een printout te brengen. Als we de volgende dag terug komen met de foto, is de hele familie opgetogen dat ze zichzelf op papier zien. Leuk!

Samen met het hele dorp suikerriet persen voor de Chicha

Rafael, een visser, peddelt voorbij en nodigt zichzelf uit bij ons aan boord om uit te rusten van het tegen de wind in peddelen. Hij vertelt van een groot feest dat over een paar weken wordt gehouden in zijn dorp, Mamitupo. Alle omringende dorpen zijn ook uitgenodigd en wij natuurlijk ook! Helaas, dan zijn we er niet meer. Als we de volgende dag in Mamitupo aankomen, worden we direct meegenomen naar het plein voor het gemeenschapshuis. Hier wordt een grote stapel suikerriet uitgeperst. Eén man springt op en neer op het einde van 2 stokken, die samen in één gat gestoken zijn, en daardoor tegen elkaar komen. Twee andere mannen steken er de gewassen suikerrietstengels tussen, zodat die worden gekneusd. Daarna worden ze uitgewrongen, het sap valt in de bak eronder. Dit sap wordt gekookt en met speeksel tot gisten gebracht. Dit wordt de "chicha" voor het grote feest. Deze alcoholische drank is een essentieel onderdeel van ieder feest hier. Vol trots laat onze gids ons 2 varkens zien die worden vet gemest voor het feest. Het is duidelijk, het hele dorp leeft er naar toe!

Traditioneel Kuna graf

We boeken een tochtje naar de begraafplaats van deze dorpen op het vaste land. Het is indrukwekkend hoeveel zorg aan de graven wordt besteed. De Kuna's geloven in een leven na de dood; de overledene krijgt dan ook allerlei dagelijkse voorwerpen mee voor de reis naar zijn reeds overleden familieleden. De borden, bekers, olielampen en zelfs softbalhandschoenen staan op en hangen boven de graven, door een dak beschermd tegen zon en regen. Er heerst een gewijde sfeer, vinden we. We varen verder langs de mangrove kust en stappen uit voor een wandeling langs het riviertje waar deze dorpen hun water vandaan halen. Boeiend om te zien.

Met het laatste restje wind zeilen we op 25 oktober naar de buitenste eilanden, de Hollandes Cays, de beste plek om te snorkelen volgens de pilot. Het weer is zowaar opgeklaard, de tocht langs de palmeneilanden is schitterend. We genieten nog die middag van een prachtige snorkeltocht, het water in alle kleuren blauw zoals beloofd in de pilot! De zonsondergang is indrukwekkende! Nog 2 dagen in het `het paradijs` volgens onze collega zeilers van het San Blas radionetje en dan vertrekken we naar Panama stad.

----------
radio email processed by SailMail
for information see: http://www.sailmail.com

Dorpen, riffen en vooral veel regen

Donkere wolken pakken zich samen boven de Lemon Cays waar we voor anker liggen

Op 23 oktober ontmoeten we ons volgende bezoek, Miro en Winfried, Nils' zus en zwager, in Porvenir. Tot die tijd willen we zoveel mogelijk van Kuna Yala zien, zowel een aantal dorpen als de mooie snorkelplaatsen. De pilot belooft ons blauw water, maar dat zien we nauwelijks. Het is hier heel bewolkt en vooral 's middags regent het meestal. Het is dan zelfs koud, gisteren heb ik sinds tijden weer een lange broek aangetrokken! 's Nachts slapen we zelfs weer onder de lakens, aangevuld met een sprei voor koukleum Hanneke.
Vandaag, 19 oktober, (Saskia's verjaardag) hebben we zowaar géén regen gehad. De bergen van de landengte van Panama schitteren in de zon. Daarachter ligt de Pacific, waar we binnenkort naar toe gaan!

Dorpen, Kuna cultuur

"Marjorette" van 78 jaar oud; de Kuna koningin volgens omstanders; héél populair hier in Nargana

Traditionele dans onder grote belangstelling van het dorp

Na Isla Tigre hebben we nog 2 dorpen bezocht. Nargana is een veel minder traditioneel dorp, daar worden de Kuna tradities niet in ere gehouden. Er is elektra, er zijn televisies en best veel kleine winkeltjes. Er zijn palmhutten, maar ook betonnen gebouwen. We kopen er brood, lekker voor de afwisseling! Het is fijn om niet altijd je eigen brood te hoeven bakken. In Nargana worden we toch nog getrakteerd op dansvoorstellingen. Het blijkt dat de officiële vertegenwoordigster van de Panama regering op bezoek komt.




Traditioneel gekleed, met Mola
 en veel kettingen rond enkels en armen

Er is een drumband met een "cheerlady" ervoor, die wel erg oud is. Wel is ze is heel charmant! Ze is de "koningin van de Kuna's", volgens een van de omstanders. Ze is 78 jaar en mateloos populair! Ook is ze één van de vertegenwoordigers van de Kuna in het Panama parlement. Zij is degene die het bezoek ontvangt met de Panamese televisie erbij! Ook is er nog een dans van jongens en meisjes met fluiten en castagnettes. Best aardig. Het allermooiste zijn de vele omstanders die zijn uitgelopen om dit spektakel te zien. Ondanks dat het een veel minder traditioneel dorp is, zien we nog veel traditionele dracht bij de dames. En omdat iedereen foto's maakt van de optredens, kan ik ook de toeschouwers op de foto zetten, al is het maar van achteren.

Kijkje in een traditioneel Kuahuis

Gisteren viel ons anker bij Rio Sidra, een meer traditioneel dorp ook op een eiland. Als we uit onze bijboot stappen, dient zich meteen een gids aan, Tuja, die met ons meeloopt. Een boot met bananen wordt gelost, alle vrouwen in het dorp lijken te helpen met manden, dan gaat het snel! Iedereen krijgt er een deel van, deze oogst is een deel van de coöperatie, vertelt Tuja. Het drinkwater komt van het vaste land, de coöperatie heeft een waterleiding gebouwd. 's Avonds, als de generator aangaat, worden de grote blauwe waterbakken gevuld die zo'n 10 meter hoog staan op een recente betonnen constructie. Genoeg om alle huizen in het dorp van enige waterdruk te voorzien. Onze gids laat ons ook zijn eigen huis zien. Er hangen voornamelijk kleren en hangmatten. We lopen langs het gemeenschapshuis. Ja daar gaat ook Tuja, net als iedereen, iedere avond naar toe. We ziens 's avonds wel de straatverlichting branden maar er brandt weinig of geen licht in de huizen. Is echt iedereen in het gemeenschapshuis?


Rio Sidra van af het water; de toilethuisjes zijn boven het water gebouwd

Om in dit dorp rond te lopen moet je betalen, dat doen we dus, 1 $ pp. Later moeten we nóg een keer betalen! Eigenlijk zijn dit 2 dorpen die aan elkaar zijn gebouwd, want de ruimte tussen beiden eilanden is opgevuld. We krijgen een prachtig handgeschreven papiertje met stempel van een oude mevrouw als bewijs dat we ook voor het tweede dorp hebben betaald!
Er staan hier veel zonnepanelen bij de huizen. Omdat de zon schijnt staan in diverse huizen de televisies aan met kleine kinderen ervoor. Er zijn véél kinderen op school en ook veel kleinere kinderen op straat of voor de TV. Rio Sidra krijgt straks vast huisvestingsproblemen, want nu is het al helemaal vol; nieuwe gebouwen staan op stukjes opgevuld land. Tenzij meer Kuna's doen wat een broer van onze gids heeft gedaan, die werkt nu in Panama-stad. In Rio Sidra zijn ook veel winkeltjes. Sommige schoolkinderen doen wat in elk land gebeurt, in de pauze kopen ze chips en een drankje. Dat laatste weliswaar in een plastic zakje.
We vragen een paar keer of we foto's mogen maken, maar dat mag niet wat we natuurlijk respecteren. Daarom varen we met de bijboot om het eiland heen en maken een paar foto's vanaf het water. Die komen dus later.

Snorkelen bij de riffen.



Voor Green Island; we geven haar suiker en kopen een mola

Je kunt hier prachtig snorkelen bij de uitgebreide riffen rond de eilanden, vooral bij de meest onbewoonde eilanden verder van de kust. Het zicht en het rif bij onze eerste stop bij Green Island was matig maar in Cocos Banderos hebben we 2 keer mooi gesnorkeld. We liggen daar prachtig, vlak voor een klein eiland met allemaal kokos palmen. Op dit kleine eiland woont een Kuna familie in een heel krakkemikkige palmbladeren hut! De moeder komt in een kano langs samen met haar 3 kleinere kinderen en vraagt om suiker. Dat hebben we voor haar en we kopen ook een goedkope mola. Ze kent wat Spaans en we begrijpen dat de oudere kinderen naar school gaan in het grotere dorp dichter bij de kust.
Nu liggen we voor "Gunboat Island". Er blijken wat kleine hutten op te staan, huisjes voor toeristen. Vreemdelingen mogen geen zaken hier doen huizen of land bezitten. Kuna's bouwen en beheren dit soort plaatsen. Hier wordt nog druk gebouwd. Als we rond lopen is het wel erg basic. Twee hutten met bedden, een buiten douche en toilet, 20 meter strand op een eiland van nog geen 50 meter doorsnede. Er zijn alleen een houten bank en een paar plastic tafels en stoelen om op de zitten. Natuurlijk woont er ook een familie in een eigen ook heel eenvoudige palmbladeren hut. We zijn blij dat wij het comfort van de Pélagie hebben.

We moeten hier voor het eerst ankergeld betalen, 10 $. Het snorkelen is hier prachtig met de zon erbij. Er is een groot rif waar we omheen en over heen zwemmen. We zien minder vis, maar wel veel en prachtig koraal. Ineens zitten we midden in een enorme school kleinere visjes. Roofvissen, zoals in Bonaire, zien we niet, maar wel pelikanen die zich aan deze weelde te goed doen.

Morgen varen we weer een stukje verder naar het Westen.

----------
radio email processed by SailMail
for information see: http://www.sailmail.com

Afscheid van Colombia; eerste Kuna indianen dorp

Capurgana, alles met menskracht en paard en wagen

De Pélagie in de baai van Sapzurro

 Vrijdag wandelen we langs een prachtig ravijn, dwars door de jungle naar het buurdorp van Sapzurro, Capurgana. Het is een pittige wandeling, het heeft behoorlijk geregend en het pad is op sommige plekken heel glibberig. Er zijn prachtige bloemen, kolibries en vlinders te bewonderen. Onverwachts is er een platform met een schitterend uitzicht over de baai van Sapzurro met de Pélagie en Tika!


Mens- en paardenkrachten in Capurgana

Capurgana is net een maatje groter dan Sapzurro; er is een airstrip, een klein ziekenhuis, maar geen weg en geen auto's. Alle goederen komen binnen per boot. Als we er zijn wordt een kleine, krakkemikkige houten boot met menskracht uitgeladen. Er komt van alles op de kade: groeten, fruit, plastic tuinstoelen (nog met poten), grote koelkasten en piepschuim-isolatie dozen die duidelijk vaker zijn gebruikt. Alle goederen worden op een paard en wagen geladen en zo afgeleverd in het dorp.

Een taxi of bus bestaat hier uit een platte wagen met 6 plastic stoelen met afgezaagde poten op de wagen gespijkerd! Het enige gemotoriseerde voertuig wat we zien, is de tractor die het afval ophaalt. Wel hebben de prachtig aangeklede kinderen veel plezier als ze op de straat naast de haven spelen. We doen boodschappen, vooral wat verse groenten en nemen een taxi boot terug naar Sapzurro, zodat we niet weer de berg op en af hoeven te glibberen.



Eerste stop in Kuna Yala 

Zicht op Anachucuna, het eerste dorp in Kuna Yala wat we aandoen



Ruim anderhalf jaar geleden heb ik de pilot, de zeil-reisgids, van Panama gekocht met de prachtige foto's van de San Blas eilanden of Kuna Yala, het land van de Kuna indianen. Op 12 oktober varen we dan eindelijk Kuna Yala binnen.

De Kuna's hebben grotendeels zelfbestuur in dit deel van Panama. Ze weren vreemde invloeden zoveel mogelijk en houden vast aan hun traditionele leefwijze. Ook zijn ze heel milieubewust. Onze eerste stop is Puerto Perme, slechts 12 mijl ten Westen van Sapzurro. We ankeren in deze idyllische baai, met prachtige stranden en heel veel kokospalmen. Hier ligt het dorpje Anachucuna, een erg traditioneel Kuna dorp, waarvan we de eenvoudige hutten van palmbladeren al van verre zien liggen. Binnen een kwartier na aankomst zit de eerste Kuna visser met zijn 2 kinderen bij ons op de Pélagie!

Hij blijkt onverwachts redelijk goed Spaans te spreken; de Kuna's hebben hun eigen taal. Hij vertelt dat de kinderen naar school gaan, de kokospalmen eigendom zijn van de coöperatie, waarvan iedere Kuna op zijn 14-de, na de schoolplicht, lid van wordt. Hij (zij ook?) moet dan helpen met de gemeenschappelijke taken als wegenonderhoud en het bouwen van nieuwe huizen. En natuurlijk met het onderhoud van de plantages en het oogsten van kokosnoten en bananen. Ook vertelt hij dat ze de avond ervoor een fiesta hebben gehad tot vroeg in de ochtend!



Met een familie op de foto voor hun huis;
de Kuna's zijn beduidend kleiner dan de Europeanen

Samen met Rolf en Claude lopen we later door het dorp. Het ziet er prima georganiseerd en vooral heel schoon uit. Alle huizen hebben een soort erf, met groen en bloemen, soms zelfs met een groentetuintje. De maïs wordt verwerkt en overal hangt was te drogen. De WC's zijn als aparte huisjes boven het water van de zee gebouwd. Er loopt een waterleiding van het bergstroompje naar de huizen toe. De 2 grote gemeeschapshutten, waar 's avonds het dorp bij elkaar komt, zijn te herkennen aan de banken buiten. 



Het dak wordt gerepareerd, en natuurlijk hangt overal was

Een aantal mannen zijn dronken, we schrikken ervan tot we ons bedenken dat ze vast een kater hebben van het feest van de vorige avond. Alleen met de gezamenlijke feesten is er alcohol in de vorm van Chi-cha. De voorbereidingen hiervoor duren een maand en zijn een heel ritueel. De basis is suikerriet dat met speeksel tot gisten wordt gebracht. Vooral de vrouwen zien er prachtig uit in hun bewerkte blouses, langere rok en hun armen en benen omwikkeld met kralen kettingen. Ik durf geen foto's te maken, dat moet je vragen en er waarschijnlijk voor betalen. Eerst kijken we het maar eens rustig aan. We worden door een Kuna-man op zijn erf uitgenodigd. Hij blijkt allemaal foto's te hebben van zeilers die hier zijn geweest! Grappig, een aantal kennen we uit Trinidad. Hij wil dat we ook van hem en zijn kinderen foto's maken en dat uitprinten. Hij komt ze die middag wel ophalen. Zo gezegd zo gedaan, zijn vrouw is gedurende de foto-sessie nergens te bekennen. 's Middags komt hij en de 3 kinderen inderdaad langs bij de Pélagie. Gelukkig hebben we nog wat snoepjes en hebben schriften en balpennen gekocht voor de kinderen. Ook wil hij erg graag een fotoblad zien, dus het sport magazine dat Arnoud bij ons heeft achter gelaten, mag hij ook meenemen.

Carreto

Telefooncel op zijn Kuna's: schaduw en een mobieltje

We besluiten hier nog een nachtje te blijven liggen. Het is er zo prachtig en rustig, deze Kuna's hebben geen buitenboord motoren, alles gaat per peddel. De vissers vissen op het koraal naast de Pélagie en de Tika. Het is er vooral ook heel donker. Er is geen maan en deze Kuna's hebben geen elektriciteit, dus om 8 uur is alles pikdonker. Alleen op onze boten brandt licht; wat een andere wereld!
We willen ook het andere traditionele dorp hier bezoeken, Carreto. Er is een pad naar toe wat we schatten op 2 uur door de plantages en over een stukje berg. De wandeling is prachtig, langs goed onderhouden kokos- en bananenplantages. Het pad zelf is redelijk, over de stroompjes liggen netjes palen en planken, maar het is op sommige plaatsen wel verschrikkelijk modderig. Af en toe staan we tot onze enkels in de modder, het is hier tenslotte regentijd. Nils zijn sandalen overleven het dan ook niet. Als we na 2 uur aan de het strand komen en Carreto zien liggen, is het nog erg ver, helaas! Dus gaan we toch maar terug, zónder het dorp van dichtbij te zien.

Isla Tigra

Vrouwen in Tigra, omdat we mee helpen met sjouwen, mogen we een foto maken.
Let op de prachtige kralen kettingen rond benen en arman

Nog diezelfde middag nemen we afscheid van de Tika. Zij hebben veel meer tijd voor Kuna Yala uitgetrokken en blijven dus nog even liggen. Wij willen naar het Kuna dansfestival in Isla Tigra, "midden oktober"volgens de reisgids. Dat is nog een nachtje zeilen. De hele kust van Kuna Yala is donker, nauwelijks lichtjes te zien. Er zijn wel dorpen, blijkbaar heeft bijna niemand elektriciteit(?). Ook komen we vrijwel geen andere boten tegen. Hier wordt dus niet door commerciële vissers gevist? Wij vissen wel en vangen een prachtig tonijntje, goed voor twee dagen eten. Dat komt goed uit, want we hebben hier nog geen winkel gezien.

Make up op de neus en traditionele afbeeldingen rond
hart en longen beschermen een vrouw tegen boze geesten.

Anders dan we dachten is er hier weinig in deze tijd van het jaar, bovendien is de wind heel variabel. We zijn allang blij dat we ongeveer de helft van de tijd een beetje kunnen zeilen en zo onze dieselvoorraad kunnen sparen. 's Ochtends komen we een onooglijk kleine Kuna zeilkano tegen, wel een uur varen van de kust. De Pélagie is immens vergeleken met dit notedopje.
Maandagochtend 15 oktober valt ons anker in de baai voor Isla Tigra. We zien meteen dat de opruimactiviteiten van het feest in volle gang zijn…… Tafels, stoelen en bezoekers worden per boot teruggebracht. Dat hebben we dus net gemist, helaas! Dus gaan we het dorp zelf bekijken, ook hier grotendeels hutten met daken van palmbladeren, maar ook deels golfplaat. De mensen zijn heel vriendelijk, op een aantal plaatsen wordt ons gevraagd of we mola's willen kopen. Dat zijn de prachtig bewerkte panden van de blouses van de dames. Altijd leuk om op die manier een praatje te proberen te maken. Eén mevrouw neemt ons zelfs mee haar huis in om haar mola's te laten zien. De hut bestaat uit één grote ruimte met hangmatten en touwen waar kleding over is gehangen. Er wordt op hout gekookt onder een apart afdak, waarschijnlijk om brand te voorkomen.
Het dorp ziet er niet zo netjes uit als Anachucuna. De varkenshokken staan wel heel hygiënisch vlak aan het strand, apart van de woonhuizen. Ook is er een grote school sinds 2006. Alle kinderen tussen 4 en 12 gaan naar school en leren er naast het Kuna, ook Spaans en Engels. Een aantal vrouwen, deels in traditionele kledij sjouwt met grote planken. We helpen een tijdje mee en na afloop durf ik de dames te vragen of ik ze op de foto mag zetten. Het mag, ook de vrouw met de typische Kuna make-up en de prachtige sieraden staat erop. Die houden jullie dus nog te goed, als er in Panama weer internet is.
Morgen gaan we verder Kuna Yala verkennen.

----------
radio email processed by SailMail
for information see: http://www.sailmail.com